ابوالوفا بوزجانی

ابوالوفا محمدبن محمدبن يحيى، از بزرگ ترين رياضى دانان و منجمان ايرانى است. او در سال 328 هجرى قمرى در «بوزجان» از نواحى تربت جام به دنيا آمد. بوزجان از شهرهاى عالم پرور خراسان بوده است. بوزجانى تا 20 سالگى در زادگاه خود، علم عدد و هندسه را نزد عمو و دايى اش آموخت. سپس براى ادامه ى تحصيلات به بغداد رفت. در آن روزگار، بغداد از مراكز بسيار مهم علم بود. بوزجانى تا پايان عمر خود، يعنى سال 388 ه.ق، در بغداد به مطالعه و تحقيق در رياضيات و نجوم پرداخت. بوزجانى سهم ارزشمندى در بسط مثلثات دارد. وى قضيه هاى مهمى در مثلثات كروى كشف كرده است. البته با كمال تأسف، بعضى آثار ارزنده ى او، هم چون حاشيه اى بر هندسه ى اقليدس و حساب ديوفانتوس، و نيز زيج او به نام «زيج واضح» مفقود شده اند و تنها رساله هايى در هندسه، حساب و نجوم از او باقى مانده است. درباره ى كتاب «اعمال هندسى» بوزجانى از جمله آثار علمى با ارزش بوزجانى، كتابى است در هندسه. نام اين كتاب چنين است: « ّ كتاب فى ما يحتاج اليه الصانع من اعمال الهندسه»؛ يعنى «كتاب درباره ى آن چه از اعمال هندسى مورد احتياج صنعتگران است». كتاب «اعمال هندسى» بوزجانى، توسط استادان، زنده ياد دكتر ابوالقاسم قربانى و آقاى محمدعلى شيخان به فارسى با عنوان «بوزجانى نامه» تحرير شده است. اين تحرير با كوشش و دقت انجام گرفته است و خدمت ارزنده اى محسوب مى شود.