چرا باید ریاضی بخوانیم؟ — پرسشی از دکتر زهرا گویا

دکتر زهرا گویا در سخنرانی خود با عنوان «به چه دلیل باید ریاضی بخوانیم و ریاضی چه نقشی در زندگی ما دارد» به این پرسش دیرینه پاسخ می‌دهد که چرا یادگیری ریاضی برای همه‌ی انسان‌ها ضروری است. او معتقد است ریاضی فقط یک درس نیست، بلکه بخشی از فرهنگ، تفکر و مسیر رشد انسان است.

ریاضی؛ سومین پایه‌ی سواد:

از آغاز آموزش رسمی در جهان، سه رکن سواد عبارت بود از: خواندن، نوشتن و محاسبه کردن. ریاضی همان بخش سوم سواد بود که به انسان امکان می‌داد از آنچه در اطرافش وجود دارد استفاده کند، در جامعه همراه شود و برای آینده چیزی بیافریند. در آن زمان هدف فقط یادگیری «دانش» نبود، بلکه «کسب معرفت» بود.

ریاضی؛ مسیر روشن شدن اندیشه:

دکتر گویا توضیح می‌دهد که ریاضی در تاریخ، ابزاری برای نظم دادن به تفکر و روشنی ذهن بوده است. ریاضی از آغاز با فلسفه پیوند داشته و نوعی تمرین برای اندیشیدن درست بوده است. در یونان باستان ریاضی نشانه‌ی تعالی و تجلی عقل انسان دانسته می‌شد، اما در سنت ایرانی و اسلامی، ریاضیات از دلِ عمل و نیازهای واقعی مردم برآمده است؛ یعنی ریاضیات ایرانی، بیشتر کاربردی، محاسباتی و مسئله‌محور بوده است.

ریاضی، پلی میان فلسفه و هنر:

او می‌گوید: ریاضی از نظر تفکر به فلسفه نزدیک است و از نظر آفرینش به هنر. ذهن ریاضی‌دان، مانند ذهن هنرمند، درگیر خلق است؛ اما خلقی بر پایه‌ی منطق و ساختار. به همین دلیل، ریاضی هم علم است، هم هنر، و هم راهی برای تجربه‌ی زیبایی اندیشه.

ریاضی، زبان طبیعت و تکنولوژی:

به قول گالیله، ریاضی زبان طبیعت است. دکتر گویا اضافه می‌کند که ریاضی زبان و ابزار تکنولوژی هم هست. از ریاضیات الگوریتمی و محاسباتی گرفته تا مدل‌سازی‌های آماری و مالی، همه در پیشرفت فناوری نقش دارند. به باور او، تکنولوژی امروز بدون ریاضیات نمی‌تواند رشد کند، زیرا ریاضی هم «زبان» آن است و هم «بستر» و «ابزار» آن.

ریاضی و فرهنگ یادگیری در جامعه:

دکتر گویا یادآوری می‌کند که در گذشته، حکیمان ایرانی معمولاً چندوجهی بودند — هم شاعر، هم فیلسوف، هم ریاضی‌دان. آن‌ها ریاضی را بخشی از حکمت می‌دانستند. اما در دوران مدرن، آموزش ریاضی از «حق نخبگان» به «حق همه‌ی شهروندان» تبدیل شد. یعنی هر انسان، صرف‌نظر از شغل و رشته، باید فرصت آشنایی با ریاضیات را داشته باشد، چون ممکن است استعداد یا علاقه‌ای در آن نهفته باشد.

ریاضی، دانشی برای همه‌ی نسل‌ها:

او توضیح می‌دهد که آموزش ریاضی نباید فقط به فرمول و تمرین محدود شود. نسل امروز ریاضی را برای دلایل تازه‌ای می‌خواهد: برای یادگیری برنامه‌نویسی، علم داده، هوش مصنوعی و مشارکت در جهان فناوری. اگر آموزش رسمی نتواند با این نیازها هماهنگ شود، فاصله‌ی زیادی میان دنیای آموزش و دنیای واقعی به‌وجود می‌آید.

ریاضی و معرفت انسانی:

دکتر گویا تأکید می‌کند که یادگیری ریاضی نباید فقط برای «فایده‌ی فوری» باشد. همان‌طور که کسی مثنوی مولوی را برای نمره یا پول نمی‌خواند، ریاضی را هم باید برای رشد ذهن، افزایش معرفت و عمق درک انسان آموخت. به باور او، نگاه ابزاری و سودجویانه به آموزش، دیدگاهی سطحی و گمراه‌کننده است.

ریاضی و تربیت تفکر انتقادی:

از دید او، ریاضی تفکر انتقادی و منطقی را در انسان پرورش می‌دهد. کسی که ریاضی می‌خواند، می‌آموزد که زود قضاوت نکند، منصفانه نقد کند و بداند که تفاوت دیدگاه‌ها به معنی دشمنی نیست. تفکر ریاضی کمک می‌کند تا نگاه خصمانه جای خود را به نگاه منطقی و گفت‌وگومحور بدهد.

ریاضی و آینده‌ی انسان:

دکتر گویا هشدار می‌دهد که اگر آموزش ریاضی با آینده هماهنگ نباشد، جامعه دچار شکاف خواهد شد. او می‌گوید: «اگر فکر فردا را نکنیم، فردایی نخواهیم داشت.» ریاضی به ما می‌آموزد که پیش‌بینی کنیم، آینده‌نگر باشیم و برای ساختن آینده مسئولیت بپذیریم.

ریاضی و خودشناسی:

در پایان، دکتر گویا یادآوری می‌کند که ریاضی فقط ابزار حل مسئله نیست؛ بلکه ابزاری برای فهم خود، جهان و دیگران است. ریاضی به انسان یاد می‌دهد که با دقت، انصاف و آرامش فکر کند و جهان را نه با دشمنی، بلکه با هم‌فکری ببیند.

منبع: کانال یوتیوبی "Artebox"